Historia Sierakowa

Najstarsza wzmianka o wsi Sierakowo pochodzi z pierwszej połowy XIII wieku: w

1236 roku biskup poznański Paweł zrezygnował z dziesięciny wsi Sierakowo na rzecz

klasztoru cystersów w Henrykowie na Śląsku. Kolejna wzmianka pochodzi z 1252

roku. Przemysł II potwierdził w niej klasztorowi henrykowskiemu własność wsi:

Sierakowo, Konarzewo, Poradowo, Żylice.

W XIII wieku Sierakowo należało administracyjnie do kasztelanii czestramskiej.

W drugiej połowie XIII wieku miejsce Czestramia jako ośrodka administracyjnego

przejął gród kasztelański w Dubinie. Według niektórych historyków, funkcje

Czestramia wykonywał już w pierwszej połowie XIII wieku gród kasztelański w

Starogrodzie i od 1252 roku wieś Sierakowo przynależała administracyjnie właśnie do

Starogrodu, do czasu włączenia w obręb kasztelanii w Dubinie. W pierwszej połowie

XIV wieku, po utworzeniu dystryktu ponieckiego, opole czestramsko-dubińskie

należało administracyjnie do kasztelanii krzywińskiej.

Sierakowo, podobnie jak inne wsie wielkopolskie powstałe w XIII wieku, założone

zostało na prawie zachodnioeuropejskim, zwanym także średzkim. W stosunku do wsi

powstałych na prawie polskim różniło się m.in. powoływaniem samorządu wsi: sołtysa

Prawdopodobnie w XIV wieku Sierakowo przeszło na własność rycerstwa. Z

dokumentu pochodzącego z 1510 roku wynika, że Sierakowo po części było

własnością Sarnowskich. Ten szlachecki ród, poza prawami własności swego

rodzinnego gniazda – Sarnowy, miał też udziały w kilku wsiach – właśnie w

Sierakowie, a także w Szymanowie i Sobiałkowie. W XVII stuleciu Sierakowo

należało do Przyjemskich. Założyciel Rawicza, Adam Olbracht Przyjma-Przyjemski,

tak oto tytułował się w oficjalnych pismach: „Ja, Adam Olbracht z Przymy

Przyjemski, oboźny Królestwa Polskiego, hrabia na Górce, wolnego baronatu

osieckiego, Sierakowa i miasta Rawicza pan dziedziczny i właściciel”. Nie byłoby

Rawicza bez Sierakowa. W oparciu o wydany przez Władysława IV akt lokacyjny z

24 marca 1638 roku, Przyjemski spisał 24 kwietnia 1639 roku akt fundacyjny, zwany

także dokumentem pańskim, który uszczegółowił postanowienia królewskie. Napisał

w nim m.in.: „Powodowany tedy chęcią przysłużenia się Rzeczypospolitej i moim

potomkom, chcąc też zostawić w Rzeczypospolitej pamięć imienia mego i moich

niestrudzonych prac, tak za zgodą Jego Królewskiej Mości, najłaskawszego Pana

mojego, jak i na mocy konstytucji i przyzwolenia wszystkich stanów urządzenie to

zatwierdzających, założyłem na gruncie wsi mojej własnej Sierakowo, na śląskiej

granicy, miasto, nazwane od imienia mego klejnotu rodowego Rawiczem.” Szybki

rozwój nowego miasta był m.in. możliwy dzięki temu, że Przyjemski zezwolił

osadnikom na kopanie gliny na terenie Sierakowa.

Ludność Sierakowa przez wieki utrzymywała się na zbliżonym poziomie. W drugiej

połowie XV wieku Sierakowo zamieszkiwało 165 osób, na początku wieku XVI –

196, pod koniec tego stulecia – 180, na początku wieku XVII – 187, w 1717 – 112.

Wyraźny wzrost nastąpił pod koniec tego stulecia – w 1789 roku zamieszkiwało tu aż

445 osób. W XVIII wieku przeważali w Sierakowie osadnicy śląscy. Część z nich,

rzemieślników i robotników, przyjęta została do prawa miejskiego Rawicza, m.in. w

1754 obywatelem miasta został Jerzy Maciejewski, w 1769 roku – Andrzej Binkowski.

W latach trzydziestych XVIII wieku na gruntach należących do miasta Rawicza oraz

na gruntach wsi Szymanowa i Sierakowa rawiccy mieszczanie zakładali folwarki.

W Sierakowie w 1725 roku były cztery folwarki. W tym czasie funkcjonował w

Sierakowie browar z czterema kadziami, działała gorzelnia.

Pod koniec XVIII wieku Sierakowo należało do Jana Nepomucena Mycielskiego,

właściciela Rawicza w latach 1771-1793. Rawicz przejęły za długi władze pruskie

w 1805 roku, a Sierakowo w 1819 roku wystawiły do publicznej dzierżawy. W tym

czasie w Sierakowie ok. 70% mieszkańców stanowiła ludność śląska i niemiecka.

Taka sytuacja utrzymywała się do początków XX wieku – większość mieszkańców

posługiwała się wyłącznie językiem niemieckim i była wyznania ewangelickiego.

Dlatego w Sierakowie był cmentarz ewangelicki, którego pozostałości dotrwały

do naszych czasów (był też w Sierakowie cmentarz żydowski, powstały około

XVIII wieku dla zmarłych z gminy żydowskiej w Rawiczu, który został całkowicie

zdewastowany przez Niemców podczas II wojny światowej). Większość ludności

pochodzenia niemieckiego wyjechała z Sierakowa do Rzeszy po przyłączeniu Rawicza

do Polski w 1920 roku.

Sierakowo miało też swój okres „przemysłowy”. W 1850 roku założono w Sierakowie

tzw. „zjednoczoną manufakturę sukienniczą”, nowocześnie wyposażoną dzięki

pomocy finansowej państwa pruskiego m.in. w maszynę parową, mechaniczną

szczotkę, maszyny – gręplarską, przędzalniczą. W latach sześćdziesiątych XIX

wieku na gruntach należących do Sierakowa, przy drodze do Sarnowy, spółka

M. S. Brauna zbudowała mechaniczną parową przędzalnię, zwaną wówczas, ale i

później, „Cepterem”. Wyrabiano tam wysokiej jakości pasy tapicerskie, przędzono

przędzę z włosia końskiego z włóknem lnianym lub konopnym. Były też w tym czasie

w Sierakowie: cegielnia, wiatraki, kuźnia. We wsi mieszkało pod koniec XIX wieku

10 rzemieślników.

Ciekawym momentem w historii Sierakowa były lata siedemdziesiąte XX wieku. Wieś

była od 1973 roku do 1976 roku siedzibą gminy Sierakowo. Obejmowała ona obszar

12,5 tys. ha. W skład gminy wchodziły 22 sołectwa, które zamieszkiwało ponad 7

tysięcy osób.

Opracował: Henryk Pawłowski

Źródło: Walerian Sobisiak, Dzieje ziemi rawickiej, Poznań 1967.